İzmir'e bağlı Tire ilçesinde nadir bulunan Süleymaniye tipi Beledi tezgahında üretilen bu özel dokuma, yaklaşık 500 yıllık köklü bir geçmişe sahip.
Beledi dokuması, Anadolu'nun özgün dokuma türlerinden biri olarak öne çıkıyor. Ancak günümüzde, dokuma tekniğinin karmaşıklığı nedeniyle öğrenilmesi ve sürdürülebilirliği büyük bir zorlukla karşı karşıya. Bu sanatın devamını sağlayan tek tezgah, İzmir'in Tire ilçesinde bulunuyor ve son ustaları Saim Bayrı ile Ethem Tıpırdık.
Beledi dokumasını diğer el dokumalarından ayıran en belirgin özellik, çift katlı dokunması. Bu özellik, kumaşın her iki yüzünü de motiflerle birbirine bağlayarak oldukça sağlam ve dayanıklı bir dokuma haline getiriyor. Alt yüzey beyaz renkte dokunurken, üst yüzey ise beyaz, kırmızı, yeşil, sarı, siyah, mavi ve lacivert renklerdeki motiflerle bezeli.
Beledi dokumasının tarihçesi 16. yüzyıla kadar uzanıyor ve tarihi kayıtlara göre Tire ve Bursa'da bu dokuma türüne rastlanıyor. 1908 tarihli Aydın Vilayeti Salnamesi'ne göre Tire'de 60 el tezgahı bulunuyor. Ancak yıllar geçtikçe bu el sanatını devam ettiren ustaların sayısı azaldı. Bugün, bu sanatı yaşatan son ustalar olan Saim Bayrı ve Ethem Tıpırdık, geçmişin izlerini geleceğe taşıyan nadir ustalar.
Beledi dokumaları genellikle 24 çerçeveye sahip tezgahlarda dokunuyor. Bu tezgahlarda ortaya çıkan dokuma, çift katlı ve oldukça dayanıklı bir dokuma çeşidi. Desenler bademli, kelebek, hebib döşeği, evsat, altıparmak, düzbastı, sepet gibi isimler alıyor.
Tire Beledi dokumalarının genişliği genellikle 60 cm uzunluğunda ve "Orta" ve "Ala" olmak üzere iki çeşidi bulunuyor. Orta dokumalarda ipek nadiren kullanılırken, Ala tipi dokumalar da ipek perdelik yapımında tercih ediliyor.
Beledi dokuması, 2020 yılında Tire Belediye ve Ticaret Odası'nın girişimleri sonucu Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından "Tire Beledi Dokuması" ismiyle tescillendi. Ancak, bu nadir el sanatını devam ettirmek, öğrenmek ve genç nesillere aktarmak için yapılan çabalara rağmen, Beledi tezgahında üretilen bu özel dokumaların sayısı giderek azalıyor.
Jakarlı dokumanın atası olarak kabul edilen Beledi tezgahında üretilen Tire Beledi dokumaları, günümüzde sadece geleneksel kullanım alanlarının ötesine geçmiş durumda. Bu özel dokumalar, çanta, dekoratif örtü, minder, yastık kılıfı, kravat gibi ev tekstili ürünlerinin yanı sıra giyimde de kullanılıyor. Geleneksel el sanatlarının sürdürülebilirliği için yapılan çabalara rağmen, bu nadir el sanatını devam ettiren ustaların sayısının azalması sektörde bir zorluk oluşturuyor.
Ancak Tire Beledi dokuması, İzmir'in zengin dokuma mirasını koruma adına yapılan çabaların bir simgesi olarak, geçmişin izlerini geleceğe taşıma konusundaki varlığını kararlılıkla sürdürüyor.
35 Punto
